Şefik abi bu işin üstadı sensin ama affına sığınarak aşağıdaki yazıyı paylaşayım istedim.
Daha önce başkası tarafından gönderildimi, doğru yer bu başlıkmı diye düşünürken yapıştırdım gitti
Sabun Tarihi
Neden Bu Kadar Popüler?
• Algılamamızı sağlayan hislerimiz
– Görme
– Koklama
– Tatma
– Duyma
– Hissetme
• Sabun üç duyu organına da hitap ediyor
• His çerçevemizi tüm vücudumuza yayıyor
• Parfümcü, kültürün “eklektik” bir parçasıdır
• Parfümcü ,hobiye dayanan dayanan aroma arayıcısı değildir
• Parfümeri, hayal etme, ilhamla başlar
• Uygun kokuyu yakalamak için hislerin, ilhamların hatırlanması, bir şeyin arzulanması lazımdır
Sabunla ilgili olabilecek ilk yazılı kayıt Sümerlere ait olup, takriben MÖ 2500 yıllarına aittir
Kül ve hayvan (keçi!) yağı kullanarak yün temizlenmesiyle ilgilidir
Akadların Babil derebeyliğinde, MÖ 2200 yılı olarak tahmin edilen kil tabletlerde tabletlerde Sinameki yağı ve alkali ile “sabun” tarifi bulunmuş
Mısır a’ ait tıp bilgilerini bilgilerini içeren Ebers papirüsü (MÖ 1550) da Mısırlıların bitkisel ve hayvansal yağlar ve alkali tuzlarının karışımı ile sıklıkla temizlendiklerine değinir
Latincede sabun “Sapo”nun ilk kullanımına Büyük Plinius Plinius un ’ Doğa Tarihi kitabında rastlan rastlanır
– Batı Germanik dillerde saipo: akan damlayan
– Eski Yüksek Almancada seife: köpüren
– eski İngilizcede sipian: damlayan
Sabun isimlerinin kökleri hakkında yaygın bir inanış da, hakkında referansı bulunamayan Sapo dağına aittir
– Sapo (Latince)
– Savon (Fransızca)
– Sapone (İtalyanca)
– Jabon (İspanyolca)
– Sabun (Türkçe)
Romalıların Mount Sapo’daki tapınakta adak edilen hayvanların ve aynı bölgede pişirme/ısınma için yakılan odunların küllerinin ırmağa karışması sonucu nehir eteklerinde eteklerinde suların köpürdüğü alanlarda giysilerin daha kolay ve etkin temizlendi temizlendiğinin belirlenmesi belirlenmesi
üzerine, bu köpürme işlemine “Sapo” (sabun)dendiği bir rivayettir
Romalılar sabunu bilmelerine rağmen yaygın olarak kullanmazlardı
Sabunun değerini ilk olarak Araplar ve Türkler bilmiştir
Sabunu Avrupa ya ’ da Türklerin tanıttığı düşünülmektedir
Vikingler ve Keltler de sabunu keşfetmişlerdir
Sabunu İngiltereye ’ Keltlerin tanıttığı varsayılmaktadır
– MS 1000 civarındaki yazıtlarda sabundan,
– 1193’te Bristol’deki bazı sabunculardan bahsedilmekte
13. yy’da Marsilya ilk büyük sabun üretim merkezi olarak ön plana çıkmış ve Orta Çağ boyunca boyunca da önemli bir üretim merkezi olmuştur
Diğer önemli sabun üretim merkezleri:
– İtalya’da Genova, Venedik ve Bari
– İspanya’da Castilla
Bu dönemde:
– Sabunlar zeytinyağından üretilmekteydi
– Ticari açıdan, sabun üretimin teknikleri büyük sır olarak saklanırdı
– Önemli miktarlarda üretilmesine rağmen kullanımı seyrekti
• İngiltere Kralı 4.Henry’ i n n 1399’d ki a “Banyo Buyruğu”nu asillerin en azından ömürlerinde 1 kere
(şövalyelik övalyelik töreninde) töreninde) su dolu bir küvete girmelerini girmelerini sağlamak
için koyduğu söylenir
• İspanya Kraliçesi Isabella, ömründe 2 kere banyo yapmakla övünmüştür – bir kere doğduğunda ve bir kere de evlendiğinde
• İngiltere Kraliçesi Elizabeth ise “ihtiyacı olsun ya da olmasın” üç ayda bir banyo yaptığı için sofistike olarak adlandırılmıştır
• O dönemlerde, istenmeyen kokuları gidermek için çoğunlukla parfüm kullanılırdı
• İngiltere’nin 17. yy’daki “Koruyucu Lordu” Cromwell, sabun yapımı ve ithalini önemli düzeyde düzeyde vergiye vergiye bağlamıştır , Kendisinden sonraki yöneticiler de bu yüksek vergileri
sürdürmüşlerdir
• Fransız kimyacı Nicolas Leblanc’ın 1791’de saf alkali elde etmesini müteakip daha önceden
kül ve hayvan yağlarıyla yapılan sabun, kostik ve zeytinyağı kullanılarak deneme yanılmadan
uzak, formüle dayalı, tekrarlanabilir kalitede ve ticari olarak üretilmeye başlanmıştır
• Buna rağmen, yüksek vergiler nedeniyle sabun üretimi 19. yy. ortalarında vergilerin
kaldırılmasına kadar büyük ölçüde engellenmiştir
• Aslında çok yakın bir geleceğe kadar, temizlik olumlu bir erdem olarak görülmez, banyo yapanlar çoğunlukla tuhaf karşılanırdı
• Orta Çağdaki Yunan, Roma ve Türk Hamamları ise temizlikten ziyade sosyalle sosyalleşme adına kullanılırdı
• 15. yy’da yaşayanların nadir de olsa banyo yaptığına dair bulgular bulgular olmasına rağmen, 17. yy daki ’ kayıtlarda “banyo” sözcüğüne rastlanmamaktadır
• 18. yy’da ve 19. yy’ın başlarında, tıbbi veya güçlendirici tedavi olarak tekrar popülerlik kazanmıştır
• “Su tedavisi” reçete eden doktorlar arttıkça, “banyo yapma fikri” kabul edilebilir hale gelmiştir
• Sağlık nedenleri dışında da banyo yapma fikrinin yaygınlaşması,sabun üzerindeki üzerindeki vergilerin vergilerin kalkmasıyla birleşince sabun üretimi ve tüketimi artmıştır
• 1823’te sabunlaşma adı verilen tepkimenin yapısını inceleyen ve bulan Fransız kimyacı Eugene
Chevreul'ün (1786 ‐ 1889) çalışmaları sayesinde sabun sanayisi XIX.yy’da büyük bir gelişme gösterdi
• 1920’lerde, sabunların evre diyagramlarını belirleyen kimyacı Mac Bain ve arkadaşları düzenli araştırmalara başladılar ve üretimin bilimsel temellere dayandırılarak gerçekleştirilmesini sağladılar
İlk Toplu Üretimler
• Tallow Chandlers and Soap Boilers – 1776
– İlk defa Virginia, ABD’de “sizin yerinize sabun ve mumları biz yapalım” ilanı
• Colgate & Company (William Colgate) – 1806
– New York’da tek bir seferde 20.000 kg sabun üretilebilen bir kazan aldığı için meslektaşları tarafından “deli” olarak nitelendirilmişti
– 1830’da bugün kullanmakta olduğumuz, kalıp halinde, eşit ağırlıkta sabunları satmaya başladılar
• Procter & Gamble – 1870’ler
– William Procter & James Gamble – biri sabun, diğeri mum yapımcısı
– Cincinnati Cincinnati de ’ evlere kapıdan satış ile işe başladılar
– 1875’de açık unutulan karıştırıcının sabun karışımına havanın girmesini sağlaması sonucu, “yanlışlıkla” buldukları ilk “yüzen sabun”u 1879’da py y i asa a sürdüler – “Ivory”
• Palmolive – 1870’ler
– Tamamen bitkisel yağlardan (palm & zeytin) sabun üretimi
– Firmanın orijinal adı B.J. Johnson Company olmasına rağmen “Palmolive” sabunlarının kazandığı popülarite nedeniyle isimlerini değiştirdiler
• Lever Brothers – 1895
– İngiliz firması, Amerika’da “Lifebuoy Health Soap” (antiseptik sabun) ile yer edindiler
– 1906’da “Lux” markasını çıkardılar
Bu kitapta heykellerin sadece resimleri var ama aşağıdaki kitap ilgini çekebilir onu ve kütüphanelerimden birinde haftasonu bulabilirsem bir başka kitabı sana ileteceğim.
